Met zijn staf en een bos bloemen in zijn ene hand schudt Sinterklaas met zijn andere een kinderhand. Presentator Mies Bouwman kijkt met haar welbekende warme glimlach toe, een microfoon in de aanslag om Sinterklaas een paar vragen te stellen voor een televisie-interview. De foto stamt uit 1962 en is genomen tijdens de intocht van Sinterklaas in Amsterdam. Vanaf 22 november 1952 was de intocht te zien voor mensen met een zwart-wittelevisie. Wie was deze eerste televisiesinterklaas?
De man met de mijter was Jan (Johannes) Gajentaan. Hij was van 1950 tot en met 1962 Sinterklaas in Amsterdam. Tot en met 1963 werd de intocht in Amsterdam gehouden (met uitzondering van 1960, in Rotterdam). Persoonskaartdeskundige en CBG-medewerker Peter Bruijnings heeft de persoonskaart (pk) van Gajentaan tevoorschijn gehaald en licht hem toe. ‘De pk laat zien dat Gajentaan in 1902 in Amsterdam is geboren en dierenarts was. Hij was getrouwd met Jantje Egbertdiena Schwartz uit Winschoten (Groningen). In het vakje “Huwelijk ontbonden” staat dat Jantje in 1984 op haar 78ste overleed. De “O” in het vakje staat voor overlijden. Het huwelijk was officieel ontbonden bij overlijden, net als bij een scheiding.’
De woonadressen op Gajentaans pk zijn allemaal in Amsterdam. Het eerst vermelde adres is de Verhulststaat. ‘Misschien woonde hij hier daarvoor ook al, maar adressen worden vaak pas vanaf 1939, het jaar waarop de persoonskaart werd ingevoerd, op de pk weergegeven.’ De pk laat verder zien dat Gajentaan drie dagen na het overlijden van zijn vrouw naar Loowaard 3 verhuist. Een googlezoekactie levert op dat hier het appartementencomplex Elisabeth Otter-Knoll ligt, voor senioren ‘met een gedeelde sociale achtergrond en leefstijl’. En dan valt iets bijzonders op. Rechts van de adressen staat, over drie kolommen heen, vermeld dat Gajentaan drie jaar later in Tiel overlijdt. Een adres ontbreekt. ‘Zo’n vermelding zie je niet vaak. Wat deed hij in Tiel? Was hij op bezoek en overleed hij daar plotseling?’, vraagt Bruijnings zich af.
CBG-medewerker Nona Blijlevens biedt opheldering. Na een korte zoektocht stuit ze op Gajentaans overlijdensadvertentie in Delpher, dat toegang biedt tot ruim twee miljoen kranten uit de periode 1618 tot en met 1995. De advertentie vermeldt dat Gajentaan overleed in Verpleeghuis Nieuw Vrijthof in Tiel. Tiel ligt op een half uur afstand van Zaltbommel waar zijn oudste zoon woonde, zo blijkt uit de overlijdensadvertentie. De oudste zoon heette ook Jan (Johan Eduard) en was volgens veterinaryhistory.nl ook dierenarts. Aannemelijk is dat Gajentaan na het overlijden van zijn vrouw in een verpleegtehuis in de buurt van zijn oudste zoon is gaan wonen. Wie de pk omdraait ziet daar staan dat Gajentaan nog een zoon had, Henricus. Achter de naam van Henricus is met potlood zijn beroep geschreven: jurist.
De kleinzoon van Gajentaan, die ook Jan heet, publiceerde op de website Sintenpietengilde.nl een blog over het sinterklaasleven van zijn grootvader. Zijn opa was vanaf de eerste intocht in Amsterdam in 1934, toen nog niet op televisie, betrokken bij de organisatie van de intocht, waar ook het Koninklijk Huis acte de presence gaf.
‘In Amsterdam was toen Arnold Jan d’Ailly de burgemeester, namens de PvdA. Net als mijn opa had d’Ailly uitstekende connecties met het koningshuis. Vermoedelijk zijn ze samen op het idee gekomen om bij de intochten van 1952, 1953 en 1954, koningin Juliana met de prinsesjes Irene, Marijke en Margriet te laten verschijnen. Mede daardoor nam het festijn een grote vlucht: van circa 200.000 toeschouwers langs de route, werden het er al snel 750.000 tot zelfs 800.000 in 1955.’
De televisie-intocht bereikte de eerste jaren een beperkt publiek. De meeste Nederlanders hadden nog geen tv. Toen het koningshuis de intocht steunde, Mies Bouwman de presentatie overnam en het aantal mensen met een televisie toenam, groeide de televisie-intocht uit tot het succes dat het nu nog steeds is.
Persoonskaarten en persoonslijsten maken deel uit van de Nederlandse bevolkingsregistratie. De papieren persoonskaarten werden ingevoerd in 1939. Alle inwoners van Nederland hadden tussen 1939 en oktober 1994 een eigen persoonskaart, die lag opgeslagen bij de gemeente waarin ze woonden. Na overlijden van de kaarthouder zijn ze overgebracht naar het CBG. Een kleine zes miljoen van deze kartonnen persoonskaarten liggen in het CBG-depot opgeslagen. Ze zijn inmiddels allemaal digitaal toegankelijk. Op 1 oktober 1994 werden de persoonskaarten vervangen door een digitaal systeem met persoonslijsten dat is gekoppeld aan de huidige Basisregistratie Personen, of BRP.
Op persoonskaarten staan de geboorte- en sterftedatum van de persoon, de namen van diens ouders, vaak met geboortedatum en -plaats, gegevens over eventuele huwelijken inclusief de namen en geboortedatum van de partner(s), , woonadressen en beroepen, en als het om een gezinshoofd ging de inwonende kinderen (op de achterkant van de kaart). De persoonskaarten en persoonslijsten vormen samen het Nationaal Register van Overledenen (NRO), dat door het CBG wordt beheerd.
Het NRO is een belangrijke bron voor stamboomonderzoekers, met onmisbare genealogische basisgegevens en interessante aanvullende gegevens. Daarnaast vind je er persoonsgegevens die via andere archiefbronnen nog niet openbaar toegankelijk zijn. Zo overbrug je heel eenvoudig de periode tot aan de meest recente openbare informatie op websites als WieWasWie.
Meer weten over persoonskaarten en hoe je ze leest? Dat kan hier.
